Δευτέρα 16 Νοεμβρίου 2009

ΜΕΡΟΣ Α΄
ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑΚΟΣ ΧΡΟΝΟΣ

Υπάρχουν στιγμές που ζούμε και ανασαίνουμε με αναμνήσεις του παρελθόντος , και ελπίδες για τα όνειρα του μέλλοντος. Υπάρχουν κομμάτια του χρόνου , άλλοτε μικρά και άλλοτε μεγάλα που διατρέχουν τις φλέβες της καθημερινότητάς μας, χωρίς να γίνονται αντιληπτά , παρά μόνο κάποια στιγμή που συνειδητοποιούμε τον συσσωρευμένο όγκο τους στο χρώμα των μαλλιών μας , και στο ρυτιδιασμένο δέρμα μας. Πόσες φορές ανακαλούμε στις συζητήσεις μας γεγονότα του παρελθόντος και ιστορίες άξιες να επιβιώσουν και να αναβιώνουν σε όλες τις γενιές που διέπουν τον ανθρώπινο χρόνο;
Όλες αυτές οι ανάγκες , και πολλές άλλες ακόμα με οικονομικό ,γεωργικό , κτηνοτροφικό, εργασιακό, είτε και πολεμικό ενδιαφέρον, ανάγκασαν τον άνθρωπο να ομαδοποιήσει τις χρονικές στιγμές που βιώνει και να τις κατανείμει σε επαναλαμβανόμενες , εύκολες προς καταμέτρηση , χρονικές περιόδους , που τις χαρακτήριζε ως ημερολόγια…

ΕΝΝΟΙΑ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΥ
Αυτό που πάντα θυμάμαι ήδη από το σχολείο, είναι η αναφορά στην ιστορία διαφορετικών ονομάτων και μετρήσεων του χρόνου από τόπο σε τόπο. Αμέτρητες θα μπορούσα να πω φορές αναρωτήθηκα και αναζήτησα πληροφορίες σχετικά με την γέννηση της διαφορετικότητας των ημερολογίων. Άλλες φορές πάλι οι περισσότεροι από εμάς απορούμε γιατί η μια γιορτή γιορτάζεται τώρα ή γιατί σε έναν άλλο τόπο γιορτάζεται αργότερα ή νωρίτερα. Ακόμη θεωρώ σίγουρο το ερώτημα στους περισσότερους ανάμεσά μας για το πότε ξεκίνησαν να μετράνε το χρόνο ημερολογιακά, και κατά πόσο τα γεγονότα που θεωρούμε ιστορικά ή και το έτος που βιώνουμε σήμερα αντιστοιχούν στον «πραγματικό» χρόνο. Σύμφωνα με το Λεξικό της Οξφόρδης με τον όρο χρόνος εννοείται "η ακαθόριστη κίνηση της ύπαρξης και των γεγονότων , στο παρελθόν, το παρόν, και το μέλλον, θεωρούμενη ως σύνολο".
Γενικά Χρόνος χαρακτηρίζεται η ακριβής μέτρηση μιας διαδικασίας από το παρελθόν στο μέλλον. Κάθε φυσικό φαινόμενο εξελίσσεται στην έννοια της ορισμένης χρονικής περιόδου. Οι καθημερινές εμπειρίες αποδεικνύουν πως ο χρόνος "κυλάει" με τον ίδιο πάντα ρυθμό και μόνο προς μια κατεύθυνση - από το παρελθόν προς το μέλλον. Η κίνηση γενικότερα ούτε μπορεί να διακοπεί αλλά και ούτε να αντιστραφεί στην έννοια του χρόνου. Ο χρόνος , είναι μια ασύλληπτη ως προς την ουσία της οντότητα. Αγέννητη, αλλά και αθάνατη, διέπει το παν της ανθρώπινης διανόησης και δραστηριότητας φέρνοντας την γέννηση και τον θάνατο κάθε άλλης ύπαρξης.



Ο ΚΡΟΝΟΣ ΤΡΩΕΙ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΟΥ - ΓΚΟΓΙΑ

Δεν είναι τυχαίος ο μύθος των αρχαίων Ελλήνων, σύμφωνα με τον οποίο ο Κρόνος = χρόνος καταπίνει τα ίδια του τα παιδιά. Σ’ αυτή την περίπτωση ο Δίας, ο οποίος την γλίτωσε επειδή η μητέρα του Ρέα έδωσε στον Κρόνο μια πέτρα αντί αυτού να καταπιεί ίσως να παριστάνει το ότι τίποτα δεν είναι απρόσβλητο από τον χρόνο πλην του θείου. Απεικονίζεται φερόμενος δρεπάνι, με το οποίο θερίζει τις ζωές τερματίζοντας την ίδια την ροή του γι’ αυτές. Ακόμα και σήμερα διατηρείται ο συμβολισμός με τον δρεπανοφόρο θάνατο. Είναι άμεσα συνυφασμένος με την εξέλιξη του κόσμου του σύμπαντος. Πανδαμάτωρ, πανθεραπευτής, πανδιδάκτωρ. Ο ανθρώπινος νους αλαζονικά τον υποβαθμίζει, θεωρώντας τον διά της Φυσικής ως μια απλή διάσταση ενός τετραδιαστάτου χωροχρονικού συνεχούς. Τον ορίζει, αλλά του διαφεύγει πάντα, όχι μόνο η ουσία, αλλά ακόμα η αρχή και το τέλος αυτής της διάστασης. Τον μετρά με μια ποικιλία φαινόμενων και οργάνων, με την βοήθεια των ουράνιων κινήσεων των άστρων, ή με τα υπερσύγχρονα ατομικά ρολόγια αμμωνίας. Δεν μπορεί όμως να πει τι πραγματικά είναι. Αν πράγματι υπάρχει, ή απλώς είναι μια εικονική πραγματικότητα, όπως ενδεχομένως και αυτό πού μας περιβάλλει. Πάντως συνδέεται με αλληλουχία γεγονότων, τα οποία δίνουν την αίσθηση του χρονικού διαστήματος και των αφηρημένων εννοιών του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος. Έννοιες σαφείς εκ πρώτης όψεως και απόλυτα κατανοητές για την καθημερινότητα του απλού ανθρώπου, αλλά και καθαρά υποκειμενικές και απόλυτα συγκεχυμένες στον κόσμο της σύγχρονης Φυσικής όταν συνδυάζεται, υποχρεωτικά άλλωστε, με την Φιλοσοφία.



Το Ημερολόγιο είναι σύστημα μέτρησης του χρόνου σε ημέρες, μήνες και έτη, με το οποίο γίνεται δυνατή η χρονική κατάταξη παρελθοντικών ή μελλοντικών γεγονότων. Η προσπάθεια του ανθρώπου να ορίσει μονάδες μέτρησης χρόνου μεγάλης κλίμακας, όπως το έτος και τα πολλαπλάσιά του, ανάγεται στα πρώτα ιστορικά χρόνια. Είναι πολύ σημαντικό να αναφέρουμε πως το νοητικό εργαλείο που χρησιμοποίησε ο άνθρωπος προκειμένου να επιτύχει αυτόν το στόχο, ήταν η διαισθητική ενότητα και σχέση που ανέπτυξε ανάμεσα στις έννοιες του χρόνου και του ρυθμού.





Η μελέτη της περιοδικότητας των ουράνιων αλλά και των γήινων φαινόμενων, όπως οι εποχές, μέσω λεπτομερών και μακροχρόνιων καταγραφών, γέννησε την έννοια του Ημερολογίου. Η πρώτη μονάδα χρόνου που ανέπτυξε διαισθητικά ο άνθρωπος είναι εκείνη του Ημερονυκτίου. Όλοι οι πολιτισμοί που δημιούργησαν συστήματα μέτρησης χρόνου, δέχονταν ως ακέραια πολλαπλάσια και υποπολλαπλάσια του ηλιακού ημερονυκτίου τις μονάδες μέτρησης χρόνου. Η αλήθεια είναι πως για μια μεγάλη χρονική περίοδο πριν την χρήση του ημερονυχτίου οι Κλιματολογικές Εποχές ήταν μιά πολύ σημαντική μονάδα μέτρησης χρόνου επειδή έπαιζαν σπουδαίο ρόλο στην κοινωνική συγκρότηση εκείνης της περιόδου. Η πρόβλεψη των εποχών έδινε στον άνθρωπο την δυνατότητα να προβλέπει και να αντιμετωπίζει φυσικά φαινόμενα, όπως οι βροχές και η ξηρασία ή να προσδιορίζει περιόδους όπως της σποράς και του θερισμού. Με το πέρασμα του χρόνου όμως διαπιστώθηκε ότι δεν μπορούσε να καθοριστεί ακριβώς ο χρόνος έναρξης κάθε εποχής, γιατί μία τέτοιου είδους μέτρηση βασισμένη στα κλιματολογικά φαινόμενα ήταν ασαφής και ακανόνιστη. Για τον λόγο αυτό οι ανθρώπινες κοινωνίες στράφηκαν σε πιο σταθερά φυσικά φαινόμενα πάνω στα οποία στήριξαν την δημιουργία των ημερολογίων.
Ένα από αυτά τα φαινόμενα ήταν η ανατολή και η δύση κάποιων λαμπρών άστρων. Οι Αιγύπτιοι και οι Χαλδαίοι χρησιμοποιούσαν 36 λαμπρά άστρα που η ανατολή τους σηματοδοτούσε την έναρξη 36 δεκαημέρων του έτους ,δηλαδή ένα σύνολο 360 ημερών. Οι αρχαίοι Έλληνες κατά τον 8ο αιώνα περίπου, δηλαδή την εποχή του Ησίοδου, πριν από τον σχηματισμό του κανονικού τους ημερολογίου, χρησιμοποιούσαν τα άστρα σαν μονάδα μέτρησης του χρόνου. Ο Ησίοδος στο Έργα και Ημέραι" , αναφέρει ως περίοδο θερισμού την εποχή που πρωτοεμφανίζονταν στον ουρανό οι Πλειάδες , η γνωστή Πούλια .
Ως χρόνο οργώματος την περίοδο λίγο μετά την παροδική εξαφάνιση των Πλειάδων. Ως περίοδο τρύγου την εποχή που ο Αρκτούρος ανατέλλει την ίδια περίπου στιγμή με τον Ήλιο. Όμως και αυτός ο τρόπος μέτρησης του χρόνου με τον καιρό ξεπεράστηκε. Οι αστρικές παρατηρήσεις λόγω των καιρικών συνθηκών δεν ήταν πάντα ως μέθοδος εφικτή. Για να λυθεί το πρόβλημα αυτό, αλλά και για άλλους μυστηριακούς λόγους, η δημιουργία των ημερολογίων στηρίχτηκε στην περιοδικότητα του Ήλιου μέσα από τα ημερονύκτια και στις περιοδικές φάσεις της Σελήνης. Ο χρόνος που απαιτείται για να ολοκληρωθεί ένας σεληνιακός κύκλος είναι πάντοτε 29,5 ηλιακά ημερονύκτια. Ο σεληνιακός ή συνοδικός μήνας , είναι μία νέα μονάδα χρόνου , που ανακαλύφθηκε. Με βάση τα σεληνιακά φαινόμενα επίσης ανακαλύφθηκε και μία δεύτερη χρονική μονάδα που ήταν η εβδομάδα των 7 ηλιακών ημερονυκτίων και 9 περίπου ωρών, χρόνος μέσα στον οποίο εξελίσσεται κάθε σεληνιακό τέταρτο. Παρ΄ όλα αυτά οι αστρολόγοι εκείνης της εποχής, διακατέχονται από μια εμμονή βάση της οποίας προσπαθούν να ορίζουν τις διάφορες σεληνιακές περιόδους ως ακέραια πολλαπλάσια ηλιακών ημερονυκτίων, με αποτέλεσμα η περίοδος ενός ηλιακού έτους να υπερέχει της περιόδου των 12 σεληνιακών μηνών. Έτσι δημιουργήθηκε η ανάγκη μιας περιοδικής διόρθωσης των σεληνιακών ημερολογίων με την παρεμβολή κάποιων εμβόλιμων σεληνιακών μηνών. Στο πέρασμα του χρόνου όμως, όταν οι ανθρώπινες αστρονομικές δυνατότητες μπόρεσαν να μελετήσουν ,και να μετρήσουν με ακρίβεια την ετήσια φαινόμενη κίνηση του Ήλιου πάνω στο Ζωδιακό Κύκλο, κατά μήκος της εκλειπτικής , τα σεληνιακά ημερολόγια αντικαταστάθηκαν από τα ηλιακά .



ΗΛΙΟΣ ΚΑΙ ΣΕΛΗΝΗ ΜΑΖΙ ΣΤΟΝ ΒΟΡΕΙΟ ΠΟΛΟ

Αυτά ήταν αναμφίβολα πιο λειτουργικά χωρίς όμως να χαθούν τελείως τα στοιχεία των σεληνιακών ημερολογίων. Θα πρέπει επίσης να λάβουμε υπόψη μας και την θρησκευτική παρέμβαση στην κατάρτιση των ημερολογίων. Καθώς ο Ήλιος, η Σελήνη, τα άστρα και οι πλανήτες αποτελούσαν αντικείμενα θρησκευτικής λατρείας , αλλά και συχνά δεσμό στενής σύνδεσης και συσχετισμού με τα πολιτιστικά, πολιτικά, ιστορικά και κοινωνικά δεδομένα των αντίστοιχων κοινωνικών περιόδων, η μελέτη της ιστορίας της γέννησης και της εξέλιξης των ημερολογίων, είναι κυρίως μια περιήγηση στην τέχνη, στον πολιτισμό και γενικά στην επιστήμη των λαών που τα δημιούργησαν.

ΕΤΟΣ - ΜΗΝΑΣ – ΕΒΔΟΜΑΔΑ
Σύμφωνα με το γεωκεντρικό συμπαντικό μοντέλο , πάνω στο οποίο βασίστηκε η μελέτη της κίνησης των ουράνιων σωμάτων, η Γη βρίσκεται ακίνητη στο κέντρο ενός σφαιρικού σύμπαντος , και γύρω της τα άστρα είναι τοποθετημένα στην εσωτερική κοίλη επιφάνεια της ουράνιας αυτής συμπαντικής σφαίρας. Ένα έτος είναι ο χρόνος που χρειάζεται ο Ήλιος για να διαγράψει ένα μέγιστο ουράνιο κύκλο πάνω στη σφαίρα αυτή. Η 21η Μαρτίου οριοθετεί την έναρξη της εποχής της Άνοιξης , καθώς ο ήλιος στις 21 Μαρτίου, ανερχόμενος από το νότιο ημισφαίριο στο βόρειο, διέρχεται το Εαρινό Ισημερινό της ηλιακής τροχιάς , δηλαδή την τομή των δύο νοητών ισημερινών της ουράνιας σφαίρας .




Στο δεύτερο σημείο τομής τους, έχουμε το επονομαζόμενο Φθινοπωρινό Ισημερινό σημείο, όπου ο Ήλιος στις 22 Σεπτεμβρίου, κατερχόμενος από το βόρειο ημισφαίριο στο νότιο, οριοθετεί την έναρξη της εποχής του φθινοπώρου. Στην ουσία όλη αυτή η ελλειπτική κίνηση του ήλιου δημιουργεί το λεγόμενο αστρικό έτος. Το αστρικό έτος είναι ακατάλληλο για την κατασκευή ημερολογίων , επειδή εκτός από τον ακέραιο αριθμό των ημερών του, περιέχει και κλάματα της ημέρας αρκετών δεκαδικών ψηφίων. Εξαιτίας αυτού του γεγονότος, επινοήθηκε το Πολιτικό Έτος , το οποίο περιέχει ακέραιο αριθμό ημερών .Το πολιτικό έτος είναι βασισμένο πάνω στο τροπικό έτος έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η κανονική διαδοχή των τεσσάρων κλιματολογικών εποχών. Σίγουρα η παράληψη των δεκαδικών στοιχείων του τροπικού έτους με την πάροδο του χρόνου θα είχε σαν αποτέλεσμα την ημερολογιακή μεταφορά των εποχών. Έτσι κάθε ημερολογιακό σύστημα από την αρχαιότητα προέβλεπε μια σειρά διορθώσεων, τις οποίες θα εξετάσουμε σε κάθε πολιτισμό ξεχωριστά στο επόμενο μέρος της έρευνας που κάνουμε σήμερα.Η πιο γνωστή διόρθωση είναι αυτή της μιας επιπλέον ημέρας κάθε τέσσερα έτη, με τη δημιουργία του δίσεκτου έτους που περιέχει 366 ημέρες. Από την αρχαιότητα το πολιτικό έτος χωρίστηκε σε 12 χρονικά διαστήματα. Οι δώδεκα αυτές υποδιαιρέσεις είναι οι γνωστοί σε όλους μήνες του έτους. Η Σελήνη υπήρξε το κύριο μέτρο διάρκειας του μήνα. Στην αρχαϊκή ονομασία της, Μήνη , οφείλει το χρονικό αυτό διάστημα την ονομασία του. Για την αστρονομία ,Μήνη είναι η Σελήνη κατά τις πρώτες ή τελευταίες ημέρες των φάσεων της, όταν δηλαδή φαίνεται σαν ένας μηνίσκος. Η Αρχαία Ελληνική λέξη Μήνη για την Σελήνη, έχει την ίδια ρίζα με τη σανσκριτική Mas, τη Maonh των Αρίων. Όμως και ο αριθμός των μηνών, ο αριθμός 12, θεωρείται ιερός και έχει μια ιδιαίτερη θέση στο ημερολόγιο. Το 12 αντιπροσωπεύει τις 12 Ιεραρχίες των αρχαίων γραφών, που καθόριζαν με τη σειρά τους τους 12 αστερισμούς της ουράνιας ζωδιακής ζώνης.





Έτσι σύμφωνα με τον Ησίοδο δώδεκα ήταν οι Τιτάνες, τέκνα του Ουρανού και της Γης, δώδεκα ήταν και οι Θεοί του Ολύμπου και εκτός από την Ελλάδα δωδεκάθεο είχαν οι Αιγύπτιοι, οι Βαβυλώνιοι, οι Ασσύριοι, οι Χαλδαίοι, οι Ελαμίτες, οι Χιττίτες, οι Ετρούσκοι, οι Ρωμαίοι και πολλοί άλλοι. Ο αριθμός 12 στους αρχαίους Έλληνες, Ρωμαίους και Εβραίους ήταν ιερός, τέλειος, τυπικός και ο αριθμός της πληρότητας. Ο αριθμός 12 είναι ένας αριθμός που τον συναντάμε σε όλους τους πολιτισμούς.
Μήνας λοιπόν, είναι το χρονικό διάστημα που απαιτείται, για να κάνει η Σελήνη μια πλήρη περιφορά γύρω από τον πλανήτη μας. Η ανώμαλη όμως κίνηση της Σελήνης γύρω από τη γη, και ο συνδυασμός της κίνησης αυτής με την κίνηση της γης γύρω από τον ήλιο, συντέλεσαν στην εισαγωγή διάφορων ειδών μηνών. Έχουμε λοιπόν κατά αρχή τον Αστρικό μήνα, που είναι το χρονικό διάστημα που απαιτείται για να συμπληρώσει η Σελήνη μια πλήρη περιφορά γύρω από τη Γη, και ισούται με 27 ημέρες 7 ώρες 43 πρώτα λεπτά και 11,5 δευτερόλεπτα. Έπειτα έχουμε τον Σεληνιακό ή Συνοδικό μήνα, όπου είναι το χρονικό διάστημα μεταξύ δύο συνόδων (από νέα Σελήνη σε νέα Σελήνη) ή δύο αντιθέσεων (από πανσέληνο σε πανσέληνο) ή γενικά μεταξύ δύο οποιωνδήποτε ομώνυμων φάσεων της Σελήνης. Ο συνοδικός μήνας διαρκεί 29 ημέρες 12 ώρες 44 πρώτα λεπτά και 2,9 δευτερόλεπτα. Και επίσης υπάρχει και ο Τροπικός μήνας που είναι το χρονικό διάστημα μεταξύ δύο διαδοχικών διαβάσεων της Σελήνης από το Εαρινό ισημερινό σημείο και ισούται με 27 ημέρες 7 ώρες 43 πρώτα λεπτά και 4,7 δευτερόλεπτα.
Η μέτρηση του χρόνου αναφέρεται επίσης και στις εβδομαδιαίες υποδιαιρέσεις, οι οποίες στα Ελληνικά και Ρωμαϊκά ημερολόγια αρχικά ήταν άγνωστες. Η διαίρεση του έτους σε εβδομάδες, δηλαδή σε ομάδες επτά ημερών, είναι πολύ παλιά και ανάγεται στους αρχαίους ανατολικούς λαούς, Ασσύριους, Χαλδαίους και Αιγύπτιους. Το επταήμερο αντιπροσώπευε το χρονικό διάστημα μεταξύ δύο διαδοχικών φάσεων της Σελήνης, που διαρκεί για την ακρίβεια 7 ημέρες και 9 ώρες. Οι μαθηματικές και φιλοσοφικές επινοήσεις των αρχαίων Ανατολικών λαών, θεμελιώνονταν πάνω στις ιδιότητες του μυστηριακού αριθμού 7, ο οποίος εκφράζει την αρχή και τους νόμους λειτουργίας της δημιουργίας. Οι Εβραίοι, επηρεασμένοι από τους γειτονικούς ανατολικούς λαούς, παρέλαβαν από αυτούς την εβδομάδα των 7 ημερών και την προσάρμοσαν στην δική τους θρησκεία. Η εβδομάδα λέγεται Εβραϊκά Σιαβούα από τον αριθμό 7 . Την 7η ιερή ημέρα την ονόμασαν Σάββατο (Σάμπαθ) ή Σάββατα. Από την ημέρα του Σαββάτου, οι υπόλοιπες ημέρες αριθμήθηκαν με απόλυτα αριθμητικά. Πρώτη του Σαββάτου, Δευτέρα του Σαββάτου,......, έκτη του Σαββάτου που αργότερα ονομάστηκε Παρασκευή, αφού αυτή την ημέρα παρασκευάζονταν τα απαραίτητα για την ιερή έβδομη ημέρα. Ταυτόχρονα, όμως, και οι αρχαίοι Έλληνες παρέλαβαν την εβδομάδα, δίνοντας στις 7 ημέρες ονόματα Θεών τους, που αντιπροσώπευαν τους 7 πλανήτες. Η πρώτη ημέρα ήταν αφιερωμένη στον Ήλιο, η δεύτερη στη Σελήνη, η τρίτη στον Άρη, η τέταρτη στον Ερμή, η πέμπτη στον Δία, η έκτη στην Αφροδίτη και η έβδομη στον Κρόνο.


ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ…

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου